Giltzapeko letra jorra.

“Seacliffeko ospitalean eman nituen sei asteak, inoiz izango zenik ere uste ez nuen leku hartan, zoramenaren izugarrikeriaren ikasgai laburtu bat izan ziren. Han igarotako lehen uneetatik jakin nuen ezingo nintzela itzuli nire usuko bizitzara, ezingo nuela ahaztu ikusitakoa. Beste eraikin batzuetan bakartutako jendeek ez zuten izenik, ez iraganik, ez etorkizunik, giltzapetutako oraina besterik. Orain-lur betierekoa, ortzemugarik gabea.”

Janet Paterson Frame idazlle zeelandaberritarraren hitzok espetxeratu berritan nik neuk sentitua oso ondo islatzen dute. “Baina zer da izugarrikeria hau?”, “Nola liteke hain jendarte garatua omen den honetan, tamainako krudelkeria instituzionalizatua existitzea?”. Lehendik ere euskal presoekiko elkartasun taldetan aritua nintzen, espetxea beraz ez zen errealitate arrotz bat niretzat; baina espetxea zer den, zinez, presoak soilik daki. Kanpoan dagoenak enpatia senti dezake eta sinpatiaz jokatu, presoaren hurbilekoek espetxearen ondorioak sufritzen dituzte eta hala ere giltzaperatuaren pairamena oso esperientzia intimoa da, hain zuzen norbere intimitatea baita bertan urratzen dena.

Lehen kontaktua are izugarria iruditu zitzaidan, Lyionen espetxeratu bait ninduten, hau da, Lyon hiriaren erdi-erdian zegoen espetxean. Sufrimenduaren alimaleko monumentua, hiriko tren geltokiari pega-pega eginda, kaletarren sudurpean. Gaiaren inguruan nuen ejjakintasunaz jabetuta, lehen bulkada: “hau, min guzti hau, kontatu beharra dago.” Hain justu, edozein sorkuntza lan zer edo zer kontatzeko behar batean oinarritzen dela esan liteke, zerbait adierazteko behar gorria, erraietan dugun zera kanporatu ezean ezinegona lehenik eta itolarria gero sentitzerainokoa. Lyonen argi sumatu nuen, estreinakoz, espetxea inguratzen duten murruek barrutik kanporako baino kanpotik barrurako norabidean betetzen dutela beren funtzioa. Murruok, ihesaldiak ekiditeko baino, barruko izugarrikeria ezkutatzeko eraikiak direla.

Horrela beraz, espetxe barrutik egiten den oihu bakoitza, idatzia barne, murruan arrakala bihur liteke eta berau ez da, askok pentsa lezaketen maneran bertatik ihes egiteko, baina kanpokoari barrukoa erakusteko.

Espetxearen inguruko hamaika liburu, idazki edo sormen lan aurki litezke, azaltzen diren esperientziak bata bestearen oihartzunak dira. Elkarren artean mende beteko aldea izan arren irudi bertsuak azaltzen dira sarritan (ausentzia, espazio txikiaren estutasuna, bakardadea,...). Baina arestian esan bezala, espetxeak oso maila intimoan urratzen du giltzapean daukana eta hala luma hartzen duen presoak, aldiro zera pentsa lezake: espetxeaz, beste batzuek idatzi dute baina ez nik.

Janet Paterson aipatu dut hasieran eta itzul gaitezen harengana, bera ez zuten espetxeratu, ospitalean ingresatu baizik. Berrogeita hamarreko hamarkada aldera izaeraren desorekak elektroshock kolpeka osatu zitezkeela uste zen. Janet Patersonen amak alaba lobotomia bidez zentzatzea espero zuen, baina buru ebakuntzaren zain zegoela, Janetek izkutuan idatzitako “Lagoon” liburuak Zeelanda Berriko literatur sari nagusia, Hubert Churh Memorial Prizea, irabazi eta buru garbiketatik libratu zen. Idatzitako hitz bakoizak heriotza mentaletik urrundu zuen, ebakuntzaren (eta amaren erabakiaren!) aurka erlojupeko lasterketan buru garbiketatik libratzeko bide bakarra: idaztea.

Nago gu geu ere ez ote garen, Janeten antzera, heriotza mentaletik libratzeko idazten ari. Don Bildurraren aurka erlojupeko lasterketan, geure buruak izuaren katedraleko estoldetan amildu aurretik letrak juntatzen... erdu eta tori zuretzat gorde itzazu galtzetan.

Oier Gonzalez Bilbatua. St. Martin de Ré, 2011ko otsailean.

Lagun izoztua. Irakurtaldia

Egunero esnatu behar dudalako (8). Arazo Gramatikalak..

Seguru naiz dagoeneko damutua dela, bere baitan ongi daki ez zituela hitzok erabili behar. Baina berandu da jada, parean daukanak kamiseta kendu du eta hurbiltzeko esanez oihuka ari da. Ahari topeka hastear dela dirudien arren I. eta biok patioari bueltak emanez jarraituko dugu, ez gara zirkura gehitu (ezagun dugu, gainera, halakoak nekez bukatzen direla ukabil dantzan, oihu eta imntzioak bai baina hortik landa ezer gutxi). Funtzionario tropela ere patio atarian paratu da, ez dira bertatik pasako beren araudiak/ausardiak hala egitea debekatzen dielako. Kamera eta funtzionarioen muturren aurrean edonor odolustu liteke, patioaren erdi-erdian kokatzearekin nahikoa duzu.

Elkarri oihuka orain, esandakoak irentsi beharko dituen horri aurpegia zuritu zaio eta bera ez da kamiseta gabe dagoena. Tentsioa patio osora zabaldu da, beste zenbait bi oihularien tartean sartu dira hain gutxiagatik ostiaka hastea ez duela merezi esanez, arbitro lanean-edo. Izan ere hemen oso gutxi behar da giroa lehertzeko. Ordu laurden lehenxeago gertatu bezala, okerreko esaldi bat, adibidez: “Espèce de salope !” (puta alaena!). Frantsesez ez da kasik esaldiaren amaiera aditzen, beraz taldean egon ezkero ezin jakin “salope” edo “salopes” esan duen, singularra edo plurala erabili ote duen, forma konkretua edo orokorra. Nori deitu dio “puta” beraz? Edonor izan liteke, hau da, sesioan hasteko gogoz den edonor, hain zuzen kamiseta kendu berri duen hori berori. Sikiera perpausa luzeago bat izan balu, testuingurua hobeto zehaztuko balu,orain ez litzateke trantze eskas honetan aurkituko.

Gramatika kartzelarioak bizi gaitu, eta zeinen garrantzitsua den esaldiak patxadaz konposatzea, kopurua argi eta garbo adieraztea.

P.S.: Bukatu da sesioa, aspaldi Ixorretako plazan ikusitako ahari topekak ez bezala, adar tartetik darion odolik gabe.

Oier Gonzalez Bilbatua. Villefranche sur Sa^ne, 2010eko abenduak 07.

Egunero esnatu behar dudalako (7). Filosofia.

Epiktetoren inguruko hitz artean endredatuta ekin diot arratsari, inguruotan estoikoen oldozpenak lagungarri litezkeela iruditu eta JAKINen argitarau lantxoan murgildu naiz (euskara, etxean ibiltzeko txapinen mailatik haratago, zinez haratago, dagoela frogatzen duten elementuz lepo dut ziega). Estoikoren iritziz, halabeharra ez da existitzen, unibertsoan dena gertatzen da beharrezkotasunez, gertaera eta izate guztiak elkar lotuak daude, organikoki. Panorama honetan, gizakiari geratzen zaion askatasuna tartea, ekidin ezinaz gaindiko erabaki ahalmena, arrazoimenean datza, beharrezkotasunez gertatzen den horri ematen diogun zentzuan alegia. Ideia honi tiraka, Epiktetoren pentsamendua gordetzen duen liburu Enkhiridioneko aipu batek erakarri nau: Gertakariek ez dute gizakia aztoratzen, gertakariei buruzko iritziek baizik. Logika honi jarraituz, objetuek zentzumenak eragiten dituzte eta horrela osatzen da irudi objektibo bat. Beraz irudiok ez daude gure borondatearen menpe, beharrezkotasunak sortu ditu eta hala egiazkoak dira, baina irudiotaz dugun pertzepzioa okerra izan liteke. Patioan sarri asko entzun dudan “mahktub”i (“idatzia dago”), Arrazoimen unibertsala esaten diote estoikoek. Patuak bildu gaitu patioan.

Baina zeinen gutxi irauten duen hemen filosofiak. 205 ziegan dagoen “Renard” leihoan oihuka hasi da, ziegaren ateari ostikoak emnez zalaparta areagotuz. Ze importa zaio Epikteto, leihoko barroteei helduta funtzionarioek “puta kume” kolpeka agutzen dituen horri? Zalaparta honi, txinpanze oihuak egiten dituen beste hura elkartzen zaion bitartean gaitz erdi.

Eta nik ez dakit zerk aztoratzen nauen gehiago, gertakariak berak edo gertakariari buruzko ene iritziak.

Oier Gonzalez bilbatua. Villefranche sur Saône, 2010eko abenduak 06.

Egunero esnatu behar dudalako (6). Denbora.

Denbora.

Bai, ba, 7 eta 2 bi seme alabak ditu.

Eta paf! nerabezaroko lagunari bi ume gehitu behar izan dizkiot kolpean. Iragan urteotan sarri gertatu zaidan kontua da hau, etxetik ospa egin eta atzean utzitako jendearen berri jasotzen dudalarik, beren irudi nerabeari (ospa egitean gazte xamar baikinen), pertsona helduaren atributoak atxiki behar izatea. oroimena kontraesanez betetzen duen sentimendua eragiten dit honek eta sarritan gertatu zaidan arren, aldiro zur eta lur gerazten naiz. Klandestinitatea den Ez-leku horretatik, espetxea den Des-lekura igaro nintzen duela 5 urte inguru. Ez-lekuan, inguru hurbilaren erreferentziak galdu nituen, ozta-ozta iristen zen arrastoren bat edo beste, baina fondamentu hadirik gabe beti. Bestela ere, non jasoko nituen nik albisteok? “Bestaldean”? “Mugaren bestaldean”? “Sasian”? Horiek ez dira leku konkretu bat, klandestinitatea ezer izatekotan ideia baita, egoera mental bat, ez-leku bat (klandestinoak, bere etxe ondoan edo handik mila kilometrora, klandestino izaten jarraitzen du). Gero deslekura ekarri ninduten (izate desmuntatxe erabatekoa da espetxea) eta hemen pixkanaka atzean utzitako errealitatea, nolabait, berreraiki ahal izan dut. Baina oso partziala da irudia, iturriak, halabeharrez (edo espetxearen graziaz), oso mugatuak baitira.

Gure baitan, iraganetik dakargun argazkia ez da aldatu, baina aurrera doa etenik gabe eta argazkia ezin da berdina izan orain. Izatez, argazkian azaltzen diren aldeketok dira ihes doakigun denboraren erakusle. Erlojuko orratzen artean ez baita joan zaigun denbore hau, denbora guzti hau, kabitzen.

Oier Gonzalez Bilbatua, Villefranche sur Saône 2010eko abenduak 1.

Egunero esnatu behar dudalako (5). Elurra.

Elurra

Arratsean, patiora atera eta ni izan naiz beroni itzulitxoa eman dion lehen presoa. I. konbentziozko agurrak emanez aterpean geratu den bitartean, ttipi-ttapa, oinatzik apenas erakusten zuen zoru elurtean bakarrik. Eguerdian mara-mara erortzen hasi eta ez da egun osoan geratu, hau dugu urteko lehen elurtea eta aldiro lez sasoi honetan loratzen diren ostatuko neskaren koplak entzun ditzaket nire baitatik: Elurrak mardul dario/ euriak dirudi liho/ ene bihotzak ez diezazuke sekula esan adio. Aspaldi barne barnean sustraiak bota zituzten neguko loreak, nori bidali izan gabe ere bertan dirautenak. Noiz edo noiz harriak lez izatea nahiko genukeen arren ez gara harrizkoak malgré nous.

Patioaren lehen itzuli horretan elur hautsaren hotsa aditu nezakeen eta elurretan emandako pauso bakoitzaren oihartzunak kanpo aldera eraman nau, hemen eta han elurrak hizkuntza bera baitarabil. Agian horregatik zait hain nostalgikoa elurra, murruaren betsaldeko hotsak nire baitara dakartzalako, askatasunaren saudadea. Zuriz jantzita, inguruko sareetan zintzilik dauden aiztoz betetako alanbreak sastraka meharrak dirudite, burni hari elorridun sasiak elurpean.

Fokuetako argiak ere beste tonu bat dauka, jatorrizko zuritasuna elurrak jan dio. Poste metalizatuei kolore laranja leun bat darie, fokupean, gaur, gure paisaia mugatua tonu epel batez tindatua ageri da.

Bai, soineko zuriz mozorrotuta, espetxea, atsegina izan liteke, eguzkia berriz ateratzen den arte.

Oier Gonzalez Bilbatua, Villefranche sur Saône 2010eko azaroak 30.

Egunero esnatu behar dudalako (4). Arranoa

Egunero esnatu behar dudalako.

Arranoa

Bizi zikloen aldaketa adierazteko parabola eder batekin topo egin dut ARGIAn. Bertan azaltzen denez, arranoak 70 urteko bizi esperantza omen dauka. baina 40 urte ingurura iristean, bere naturak, erabaki baten aurrean ezartzen du : Alde batetik, dagoeneko gogorrak ere ez diren moko zein atzaparrekin eta urteek erasandako lumekin modu baitezpadakoan bizi-edo. Bestetik 150 egun irauten duen eraldaketa prozesu bati ekitea dauka, haitzetako arrakalaren batean gorde eta bere mokoa hormaren kontra kolpeka erauzi behar du. Moko berria hazten delarik, hatzapar eta luma zaharrak erauzi behar ditu gero. Prozesu honi ekinda soilik biziiraun lezake arranoak beste 30 urtez.

Eta nire burua irudikatu dut. Izugarrikeria honetatik libratuko naizen egunean zenbat gauza erauzi beharko dizkiot nire izateari? Parajeotan denbora igaro ahala, hatzaparrak eta mokoa atera zaizkio nire bihotzari, ehizatzeko baino ahizatua izan ez dadin. Lumak, aldiz, ugari eta eder ederrak nituen baina orain enbarazu besterik ez didate egiten. Izatearen arrakalak, arima edo dena delakoaren zauriak, nola senda litezke? ezen barren horretan eragiten du inguratzen nauen bakarmortu honek. Sarriren hitz batzuen oihartzunak zera diost, preso izandakoak ez duela sekula ziega atzean uzten. Panoramie.

Eta nire burua irudika dezket, urjario baten azpian, nire azalean behera doan emariak tarte honetan bildutako lohia garbituko balu bezala. Kontua da halako dohainak dituen iturririk baden edo dagoeneko, zirenak, porlanak irentsi ote dituen. Bitartean alkandoran gordeko dut arranoaren parabola, bihotzaren ondoko patrikan.

Oier Gonzalez Bilbatua, Villefranche sur Saône 2010eko azaroak 29.

Egunero esnatu behar dudalako (3). Zirrara

Egunero esnatu behar dudalako (3). Zirrara
Espetxeak suposatzen duen eraso etengabeari aurre egiteko, baliabide ezberdinak dauzka presoa. Batzuk drogaren laino artean buruak murgilduta ezabatzen dituzte leihoetako barroteak. Bestetzuei gorputzaren edertasunarekiko obsesioak zulotik aldentzen uzten die, gihar kolpeka murruak eraistea helburu agian. Telebista aurrean emandako denbora, soilik kanpotik itxi (eta zabaldu) daitekeen ateari begira emandako denbora murrizteko darabilte beste askok. Baidra eskulanei guztiz emanda bizi direnak, liburu artean murgilduta....
Esperientzia kartzelarioa oso maila pertsonalean jasaten denez, preso haina gartzela daudela esan liteke. Baina espetxea zerbaitek bereizten baldin badu, hori bertan dagoenak dituen aukera murritzetan laburbildu daiteke. Kanpoan dagoena aukera aniztasunean galduta bizi da, barruan , aldiz, daukagun urriari azken ttanttaraino zuku guztia ateratzera behartuak gaude. horregatik esperientzia pertsonalak badira ere, ezaugarriak etengabe errepikatzen dira.
preos dagoen militanteak badauka eguneroko astunean arnasa hartzeko beste elementu bat: ideologia. Gauden leku hontara ekarri gaituzten arrazoiak hausnartzeko denbora daukagu, borrokara bildu gintuzten zioak zintzuk diren etab. Baina hausnarketa ideologikoa buruan jasotzen da, bihotz taupadak mustroaren barrunbeotan kasik ez dira aditzen. Nolabait esatearren, gure izate militantea oinarri politiko hotzetan eraikitzera behartuak gara hemen. kanpoan badira manifak, ongi etorriak, kontzertuak omenaldiak.... bihotza dardarka jartzen dizkiguten uneak, hausnarketa ideologikoei sentimenduak ere gaineratzen zaizkie. Hemen bihotzari eragiteko elementuak falta zaizkigu, nola elikatu beraz barneko dardara hori? bisitak eta gutunak, hain beharrezkoak ditugun sentimendu iturri dira, existentzia izoztu honetan su apur bat. Tarteka, kontrabandoan, manifa kontzertu eta abarren arrastoak jasotzen ditugu, bihotza (berriz) zirrarez betetzen dizkiguten etxeko errealitatearen zantzuak.

Halakoetan ohartzen da bat, bihotz taupadarik gabeko ideologiak, izotzmendi metalizatu honen erdian, oso arnas laburra daukala. Zirrararik gabeko hausnarketak zulo hontan bizirauteko ez duela deus balio.

Oier Gonzalez Bilbatua. Villefranche sur Saône 2010eko azaroak 26.

Egunero esnatu behar dudalako (2). Fikzioa eta errealitatea.

Egunero esnatu behar dudalako (2).
Fikzioa eta errealitatea.
Fikzio bat idaztean, fikzioak berak zenbat du asmakizunetik eta zenbat errealitatetik?. Errealitatearen hariaz jositako fikzioak ateratzen zaizkit tekla artetik, ezin ekidin dezaket, zer edo zer asmatzeko oinarriak erreala behar du izan. Oinarri horri ertzak nabarmenduz edo ezkutatuz errealitate berriak (hain berri ez direnak beraz) sortzen ditut, ferietako ispilu magikoen antzera. Bertan islatzen dena aurrean paratu den horren irudi fikzionatua besterik ez da.

Hutsetik zerbait sortzea posible ote da? Ezerezean eraikitako sormen lanik ba ote? Bizi garelako sortzen dugu eta arnasa hartzen dugulako bizi gara, arnasa hartze soilak gure inguruarekin lotzen gaitu eta oinarri oinarrizko lotura honek jada badu gugan nolabaiteko eragina. Estimulua eta sorkuntza biak elkarren eskutik doaz, zerbait sortu ahal izateko dena delako bultzada bat behar da, alta, estimulua zertan oinarritzen da zera erreal batean ez bada? noiz uzten dio errealak izateari? Non dago muga? pertsonaia bat sinesgarria izan dadin, errealitatearen zantzuak mnabaritu behar dira, baina nabarmenegi egin eta fikzioa bera pikutara doa.

Fikzio bat eraikitzeko ahaleginean, goiz erdia beregan pentsatzen igaro dut eta patiora jaistean kabinatik deitu diot, bere ahots erreala entzuteko beharra nuen. eta orain zalantzan naiz ea errealitatea ote den fikzioa gainditzen duena, edo alderantziz fikzioa ote den errealitatea gainditzen duena.

Oier Gonzalez Bilbatua. Villefranche sur Saône 2010eko azaroak 25

Egunero esnatu behar dudalako. Trasladoa... edo.

Egunero esnatu behar dudalako.
Trasladoa... edo.

Zer den norbere egunerokoa beste norbaiten esku egotea. 07:30ak inguruan funtzionarioak I-ren atea ireki duela sumatu dut. 07etako erronda egin ondoren berriz atea irekitzeak, goizeko lehen orduetan, trasladoa esan nahi du. “Azkenean!” pentsatu dut nere golkorako, eta egia da, bazen garaia I-rentzat. Patio berean bueltaka 5 urtetik gora igaro izanak, espetxe hontan denbora gehien igaro duen preso titulua eskaini dio. Izan ere, moeta honetako zuloak tarte laburrak igarotzeko prestatuak daude: bereziki disziplinarioak, bereziki komunikazio eskasdunak, bereziki aktibitate eskaintza urrikoak. Epaitua izan bitartean urte parea igaro eta ospa, hori da normalitatea. baina euskaldunok, espetxeari dagokionez, normalitatetik aprte gabiltz, beti.

Normalean bezperan abisatzen diote presoari hurrengo egunean trasladoa izango duela, horrela bere farfailak biltzen has liteke. Guri goiz berean eta ordubete dugu dena atontzeko, , normal. Urduri xamar baina espetxe honetatik alde egiteaz pozik trasteak biltzeari ekin dio I-k, ni adi, gosaltzen nuen bitartean egunkaria (azaroak 07ko alea, gaur) irakurriz, alboko ziegatik zer entzungo. Kanbasak leporaino bete ondoren iritsi da funtzionarioa, nire ziegara etorri eta elkar besarkatzeko aukera izan dugu. Besarkada estua baina sorpresak eragin lezakeen zirraraik gabea, bi biok egun honen zain igaro ditugu azken hilabeteak eta Villefranche-tik ospa egitearen pozak gainontzeko sentimendu guztiak estaltzen ditu. Besarkada sentitua hala ere, adiskidetasunak, zinezkoak, ez du apaingarririk behar, bi biok ongi dakigu non gauden eta hemen enkontruak behin behinekoak direla beti.

espetxe atarian jaso du sorpresak adiskideak. fardelak miatu eta bera biluztuarazi ondoren (espetxetik ateratzeko bi aldiz biluzten gaituzte, espetxeko funtzionarioak lehenik eta bidaide izango dugun txakur koadrilak gero9, iritsi da notizia. gaur ez dute trasladatuko, helmuga duten espetxeko funtzionarioak greban dira eta ezin da inor bertara sartu. Erraiak nazkaz eta ezintasunez iraulita itzuli da I. ziegara, zeharo or side. Mugaren bestalde horretan aldiro aditzen den esaera bati jarraikiz, honatx traslado-tranpa.
Bitartean adiskidea alboko ziegan, zeharo dégoûté.


Oier Gonzalez Bilbatua, Villefranche sur Saône 2010eko azaroak 24.